Miras hukuku, bir kimsenin ölümüyle birlikte malvarlığının kimlere, hangi oranlarda ve hangi kurallara göre geçeceğini düzenleyen hukuk dalıdır. Türk Medeni Kanunu’nun en önemli bölümlerinden biri olan miras hukuku, hem aile bireyleri arasındaki ilişkileri hem de malvarlığı düzenini doğrudan etkiler.
Türkiye’de miras hukuku, yalnızca mirasçıların kimler olduğunu belirlemekle kalmaz; aynı zamanda terekenin (miras bırakanın malvarlığının) nasıl paylaşılacağını, mirasçıların haklarını ve borçlarını da düzenler. 2025 yılı itibarıyla, özellikle dijital miras, yabancıların miras hakkı ve mirasta vergi düzenlemeleri güncel konular arasında yer almaktadır.
Miras Hukukunun Temel Alanları
1. Yasal Mirasçılar
Türk Medeni Kanunu’na göre mirasçılar kan hısımlığına dayalı olarak belirlenir. Çocuklar, torunlar, anne-baba, kardeşler ve diğer yakın akrabalar belirli bir sıra dahilinde mirasçıdır. Sağ kalan eş ise her zaman yasal mirasçılar arasında yer alır.
2. Atanmış Mirasçılar ve Vasiyetname
Miras bırakan kişi, vasiyetname veya miras sözleşmesi ile malvarlığını istediği kişilere bırakabilir. Ancak bu tasarruf, saklı paylı mirasçıların haklarını zedeleyemez. Atanmış mirasçı, yasal mirasçı olmasa dahi vasiyet yoluyla mirastan pay alabilir.
3. Saklı Pay ve Tasarruf Oranı
Kanun, bazı yakın mirasçılara “saklı pay” hakkı tanımıştır. Çocuklar, eş ve anne-baba saklı paylı mirasçıdır. Bu kişiler, miras bırakanın farklı bir tasarrufu olsa dahi belirli oranda mirastan pay alırlar.
4. Terekenin Paylaşılması
Miras bırakanın malvarlığına “tereke” denir. Terekenin paylaşımı, mirasçılar arasında anlaşma yoluyla yapılabileceği gibi dava yoluyla da gerçekleştirilebilir. Ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) davaları bu kapsamda en sık karşılaşılan dava türlerindendir.
5. Mirasın Reddi
Miras yalnızca malvarlığından ibaret değildir; borçlar da mirasçılara geçer. Miras bırakanın borçlarının malvarlığından fazla olması halinde mirasçılar, “mirasın reddi” yoluna başvurarak bu yükümlülükten kurtulabilirler.
6. Vasiyetname ve Miras Sözleşmeleri
Miras bırakan, ölmeden önce hazırlayacağı vasiyetname ile malvarlığını düzenleyebilir. Noter vasiyetnamesi, el yazılı vasiyetname veya sözlü vasiyetname kanunda öngörülmüş şekillerdir. Ayrıca miras sözleşmeleri de miras hukukunun önemli kurumlarındandır.
7. Miras Davaları
Miras hukukunda en sık karşılaşılan davalar şunlardır:
- Mirasçılık belgesi (veraset ilamı) davaları
- Terekenin tespiti ve korunması davaları
- Mirasın paylaşılması davaları
- Saklı payın ihlali halinde tenkis davaları
- Vasiyetnamenin iptali davaları