Borçlar hukuku, Türk özel hukuk sisteminin en geniş ve en temel alanlarından biridir. Kişiler arasındaki borç ilişkilerini, hak ve yükümlülükleri düzenleyen bu hukuk dalı, günlük yaşamda karşılaşılan hemen her sözleşme ve işlem için geçerlidir. Mal veya hizmet alım-satımı, kira, iş sözleşmeleri, tazminat talepleri gibi çok sayıda konu borçlar hukuku kapsamına girer.
Türk Borçlar Kanunu, borç ilişkilerini düzenleyen en temel yasal kaynaktır. 2025 itibarıyla bu kanun, dijitalleşme, elektronik sözleşmeler, tüketici hakları ve iş hayatındaki güncel gelişmeler doğrultusunda uygulamada giderek daha geniş bir alanı kapsamaktadır.
Borçlar Hukukunun Temel Alanları
1. Sözleşmeden Doğan Borç İlişkileri
Borçlar hukukunun en önemli alanı, tarafların karşılıklı irade beyanlarıyla oluşturdukları sözleşmelerdir. Satış, kira, hizmet, taşıma, vekalet, bağış, eser sözleşmeleri gibi çok sayıda sözleşme türü borç doğurur. Sözleşmelerin kurulması, geçerlilik şartları, yorumlanması ve sona ermesi bu alanın konusudur.
2. Haksız Fiilden Doğan Borç İlişkileri
Bir kimsenin hukuka aykırı eylemiyle başkasına zarar vermesi durumunda ortaya çıkan sorumluluk “haksız fiil” olarak adlandırılır. Trafik kazaları, kişilik haklarına saldırılar, çevreye verilen zararlar haksız fiilden doğan borçlara örnektir. Zararın tazmini ve kusurun belirlenmesi bu kapsamda değerlendirilir.
3. Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borç İlişkileri
Bir kişinin, haklı bir sebep olmadan diğerinin malvarlığından zenginleşmesi durumunda “sebepsiz zenginleşme” söz konusu olur. Haksız yere ödenen paranın iadesi veya geçersiz bir sözleşme nedeniyle elde edilen kazancın geri verilmesi buna örnektir.
4. Borcun Kaynakları ve İfa
Borçlar hukuku, borcun nasıl doğduğunu, nasıl ifa edileceğini ve nasıl sona ereceğini düzenler. Borcun ifa edilmemesi durumunda alacaklının başvurabileceği yollar, temerrüt halleri ve borcun sona erme sebepleri (ifa, ibra, takas, zamanaşımı gibi) burada yer alır.
5. Sorumluluk Hukuku
Borçlar hukukunun en dinamik alanlarından biri de sorumluluk hukukudur. Kusur sorumluluğu, adam çalıştıranın sorumluluğu, hayvan bulunduranın sorumluluğu, yapı malikinin sorumluluğu gibi konular bu kapsamda incelenir. Bu düzenlemeler, toplumda zarar gören tarafın korunmasını amaçlar.
6. Ticari Hayatta Borçlar Hukuku
Her ne kadar ticaret hukuku ayrı bir dal olsa da, ticari ilişkilerin temeli borçlar hukukuna dayanır. İş dünyasında yapılan satışlar, franchising, distribütörlük, ortaklık sözleşmeleri gibi birçok işlem borçlar hukukunun genel ilkelerine göre değerlendirilir.